Rüzgâr, özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde önemli bir jeomorfolojik ajan olarak işlev görür. Rüzgârın aşındırma ve biriktirme süreçleri, yeryüzünde çeşitli yer şekillerinin oluşmasına neden olur. İşte rüzgâr aşındırma ve biriktirme şekilleri:

Rüzgâr Aşındırma Şekilleri
Mantar Kaya (Hoodoo):

Rüzgârın taşıdığı kum taneleri, kayaçların alt kısımlarını daha fazla aşındırarak mantar şeklinde kayaçlar oluşturur. Alt kısmı daha ince, üst kısmı geniş olan bu kayalar mantar kaya olarak adlandırılır.

Tafoni (Bal Peteği Aşındırması):

Kayaçların yüzeylerinde küçük oyuklar ve hücreler oluşturur. Bu oyuklar, zamanla genişleyerek bal peteğine benzeyen yapılar haline gelir.

Yardang:

Rüzgârın, yumuşak kayaçları aşındırarak oluşturduğu uzun, ince ve dikey kayalıklardır. Yardanglar, rüzgârın hakim olduğu yönde uzanır ve genellikle birbirine paralel sıralar halinde bulunur.

Rüzgâr Aşındırma Çukurları:

Rüzgârın, kayaçların yüzeyindeki zayıf noktalardan başlayarak oluşturduğu küçük oyuklardır. Bu oyuklar, zamanla genişleyerek büyük aşındırma çukurları haline gelebilir.

Deflasyon Çukurları:

Rüzgârın, ince taneli malzemeleri taşıyıp uzaklaştırması sonucu oluşan geniş ve derin çukurlardır. Bu çukurlar, rüzgârın etkisiyle zamanla daha da derinleşir.

Rüzgâr Biriktirme Şekilleri
Kumul:

Rüzgârın taşıdığı kumların birikmesiyle oluşan tepeciklerdir. Kumulun şekli ve boyutu, rüzgârın hızına ve yönüne bağlı olarak değişir. Kumul tipleri arasında barkan, parabolik kumul ve yıldız kumul bulunur.

Barkan:

Rüzgârın taşıdığı kumların yarımay şeklinde birikmesiyle oluşan kumullardır. Barkanların rüzgâr yönüne bakan kısmı içbükey, diğer kısmı ise dışbükeydir. Genellikle çöl bölgelerinde görülür.

Parabolik Kumul:

U şeklinde olan ve genellikle kıyı bölgelerinde görülen kumullardır. Parabolik kumulların açık ucu rüzgârın geldiği yöne bakar.

Yıldız Kumul:

Birbirine zıt yönlerden esen rüzgârların etkisiyle oluşan, yıldız şeklinde kumullardır. Bu kumulların merkezi yüksek ve birçok kola ayrılmıştır.

Lös:

Rüzgârın taşıdığı ince toprak ve kil partiküllerinin geniş alanlarda birikmesiyle oluşan verimli topraklardır. Lös, genellikle rüzgârın hızının azaldığı ve toprak parçacıklarının biriktiği yerlerde oluşur.

Rüzgâr Setleri (Aeolian Ramparts):

Rüzgârın taşıdığı malzemelerin, doğal veya insan yapımı engellerin etrafında birikmesi sonucu oluşan setlerdir. Bu setler, rüzgârın hızının azaldığı yerlerde malzemelerin birikmesiyle meydana gelir.

Rüzgâr, yeryüzünü şekillendiren önemli dış kuvvetlerden biridir. Aşındırma ve biriktirme süreçleriyle çeşitli yer şekilleri oluşturur. Mantar kayalar, yardanglar ve tafoni gibi aşındırma şekilleri, rüzgârın kayaçlar üzerindeki etkisini gösterirken; kumullar, barkanlar ve lös gibi biriktirme şekilleri, rüzgârın taşıdığı malzemeleri biriktirmesi sonucu oluşur. Bu süreçler, özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde belirgin olup, yeryüzü şekillerinin dinamik doğasını ve sürekli değişimini yansıtır.