Uzaydaki cisimlerin büyük bir kısmının yuvarlak bir şekle sahip olduğu, oldukça dikkat çekici bir gözlemdir. Gök cisimlerinin şekilleri, evrenin dinamik yapısı ve fiziksel yasaları tarafından şekillendirilir. Özellikle gezegenler, yıldızlar ve diğer büyük cisimler yuvarlak formda karşımıza çıkarlar. Peki, bu durumun özel bir nedeni var mı? Aslında bu, evrenin temel fizik yasalarından biri olan açısal momentumun korunumu ile yakından ilişkilidir.

Uzaydaki herhangi bir cisim, çoğunlukla açısal momentuma sahiptir. Açısal momentumun korunumu yasasına göre, dışarıdan bir tork (dönme momenti) uygulanmadığı sürece, bir sistemin açısal momentumu değişmez. Yani bir gaz bulutu başlangıçta dağılmış haldeyken, kendi kütleçekimi nedeniyle çökme sürecine girer ve bu çökme esnasında gaz ve toz parçacıkları dönmeye başlar. Bu, bir buz patencisinin dönüş hareketine benzer bir etki yaratır; kollarını kapatarak hızlanan patenci gibi, gaz bulutunun dönme hızı artar.

Gaz bulutunun çökmesiyle, kütleçekimi tüm parçacıkları merkeze doğru çekerken, merkezkaç kuvveti ise, bu parçacıkların dönme düzlemine dik yönde dışarıya doğru dağılmalarını engeller. Bu kuvvetler arasındaki denge sonucunda, gaz ve toz parçacıkları disk şeklinde bir yapıya dönüşür. Bu süreç, evrenin pek çok cisminde gözlemlenen, yaygın bir fiziksel olgudur.

Bir başka etken de hidrostatik denge ve yerçekimi etkileridir. Küçük ve dönme hareketi zayıf olan gök cisimleri, kütleçekimi altında homojen bir şekilde çökerek, doğal olarak yuvarlak bir şekil alır. Bu yüzden, küçük gezegenler ve yıldızlar genellikle küresel bir formda bulunur. Ancak, hızla dönen bir gök cismi daha farklı bir şekil alır. Merkezkaç kuvveti, dönme hareketiyle daha fazla etki gösterir ve özellikle ekvator bölgesinde genişleme meydana gelir. Bu, cismi basık bir şekle (oblat) dönüştürür. Yani, çok hızlı dönen gök cisimleri, kutuplarına göre ekvatorda daha fazla genişler.

Galaksiler de benzer şekilde disk şeklinde oluşur. Galaksi merkezinde yer alan yıldızlar ve gaz, açısal momentum nedeniyle zamanla döner ve bu hareket, galaksilerin disk şeklinde olmalarına yol açar. Kara delikler çevresindeki madde de benzer bir disk yapısı oluşturur.

Sonuç olarak, uzaydaki cisimlerin yuvarlak olmasının temel sebebi, açısal momentumun korunumu ve merkezkaç kuvvetinin etkisiyle gaz ve tozun belirli bir düzlemde yoğunlaşmasıdır. Bu bilimsel olgu, gezegenlerden galaksilere kadar birçok astronomik cismin şekillerini anlamamıza yardımcı olan temel prensiplerden biridir.